Thứ Năm, 15 tháng 9, 2011

Tractatus

Tiểu dẫn: post lại bản dịch Tractatus, làm tới lui vẫn cứ thấy muốn làm lại...ặc ặc...
1 Thế giới là tất cả những gì là trường hợp.
1.1 Thế giới là toàn bộ các sự thật, không phải [toàn bộ] các vật.
1.11 Thế giới được xác định bởi các sự thật và bởi chúng là tất cả các sự thật.
1.12 Bởi vì toàn bộ các sự thật xác định cái gì là trường hợp và cũng xác định cái gì không phải là trường hợp.
1.13 Các sự thật trong không gian logic là thế giới.
1.2 Thế giới phân chia thành các sự thật.
1.21 Từng cái có thể là trường hợp hay không phải là trường hợp trong khi mọi cái khác vẫn giữ không đổi.
2 Trường hợp- một sự thật- là gì, đó là sự hiện hữu của sự trạng.
2.01 Một sự trạng (một trạng thái các vật) là một tổ hợp của các đối tượng (các vật).
....
- Đoạn mở đầu của Tractatus có vẻ như một đoạn Ontology, Bản Thể Luận, phát biểu Thế giới (world hay universe) gồm có những gì (what is the case hay fact). Nếu đó là lập trường bản thể học thì phải chăng ở đây phát biểu lập trường duy thực (realism), hay là lập trường duy tâm (idealism) hay duy ngã (soliptism) mà ta sẽ thấy về sau? Thuyết duy ngã là một luận đề "khét tiếng" của Tractatus (cùng với phần huyền học). Đoạn về sau nói rằng nếu ta đẩy lập trường duy thực đến tận cùng (pure realism) thì nó nói cùng một điều như thuyết duy ngã. Vậy thì lập trường của Wittgenstein là gì: duy thực, duy ngã, hay duy tâm? Hoặc như Rush Rhees đã từng khuyến cáo: chăm chú vào đoạn Ontology mở đầu Tractatus có thể sẽ sa lầy, lâm nạn!
(bà con thấy ngay cả các đại tôn sư về Witt, những người thâm cứu Witt nhiều năm, cũng không ai dám chắc gì cả khi diễn giải Tractatus. Bình giải chi tiết về Tractatus không khó, bình giải Tractatus một cách hệ thống và xem xét nó như một toàn bộ mới là một thách thức thật sự mà đến nay có lẽ chưa có mấy ai làm được)
- "fact" như sẽ định nghĩa sau đó là "sự hiện hữu của sự trạng" mà Max Black từng cho là nên nói "holding" thay vì "existence", còn "thing" là gì? Với Witt, tôi cho rằng ông không dùng "thing" như một technical term như ở Russell, Russell dùng "thing" theo nghĩa rộng nhất là "term" (tức mọi cái "having being").
Mặc dầu đã cẩn thận với hai thuật ngữ này, diễn giải 1.1 chẳng phải là dễ dàng, thẳng tắp gì.
-1.11 nói rằng tất cả sự thật "xác định" thế giới (xác định không nên hiểu là quy định (stipulate) mà 'neccessitate'). Để mô tả đầy đủ thế giới, liệt kê hết tất cả các "fact' thôi chưa đủ mà còn phải thêm rằng tất cả fact ấy đã là tất cả fact (đó là lý do có vế sau).
- Ở 1.12 có cụm "what is the case" (và cũng xuất hiện ngay từ đầu). "Case" là gì? "What is the case" , theo tui diễn giải, là "truth conditions", biết "what is the case" nghĩa là biết "truth conditions".
- 1.21 là một mệnh đề không dễ. Khó không phải là thiếu các diễn giải từ các nhà bình giải mà ai dám chắc Wittgenstein muốn nói điều chi ở đây?
- Existence: nếu không cẩn thận sẽ tưởng là một chữ vô thưởng vô phạt. Đoạn về sau sẽ có chữ "subsistence" (tồn tại) dùng đối lại với "existence" (hiện hữu). Existence khác subsistence ở điểm nào? Đoạn sau khi nói đến các "object" , Witt nói "object subsists" thay vì "exists". "Sự hiện hữu của sự trạng" (existence of fact) là "matter of fact" (chữ của David Hume), là "contingent" (bất tất), không phải vấn đề của khoa logic. Ở Russell cũng có một sự phân biệt tinh tế giữa existence và subsistence, cái đầu là "hiện hữu" trong không-thời gian, còn cái sau là các cái phổ quát (having being) tồn tại không ở trong không-thời gian.
- Combination: tổ hợp. Đây là một thuật ngữ sẽ xuất hiện tới lui.
- Object: đối tượng, quả thực đây là thuật ngữ đã tốn không ít giấy mực của giới nghiên cứu về Tractatus. Bản thân Wittgenstein có vẻ như quan niệm cả property và relation đều là object. Bất chấp chính Witt đã nói như vậy, thiên hạ vẫn tranh cãi quyết liệt object trong Tractatus là gì. Nói cho cùng, object trong Tractatus thực ra là gì? Một vấn đề hệ trọng cho công việc diễn giải Tractatus như thế thật ra chẳng dễ dàng gì cả, ý kiến không thiếu, nhưng thấu đáo và đưa ra diễn giải thuyết phục là rất khó. Thật ra, kể cả Wittgenstein cũng từng thừa nhận, ông còn chưa biết Object là gì (nó phải tồn tại do tính tất yếu logic đòi hỏi). Ở đây, ta phải nhớ điểm quan trọng này (vì có nhiều vị tưởng Witt biết chắc object là cái chi, và còn nêu ví dụ về object cho dễ hiểu ! Rõ ràng, họ vốn không hề biết cuộc tranh cãi này là hết sức phức tạp).

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét